Электронная библиотека диссертаций и авторефератов России
dslib.net
Библиотека диссертаций
Навигация
Каталог диссертаций России
Англоязычные диссертации
Диссертации бесплатно
Предстоящие защиты
Рецензии на автореферат
Отчисления авторам
Мой кабинет
Заказы: забрать, оплатить
Мой личный счет
Мой профиль
Мой авторский профиль
Подписки на рассылки



расширенный поиск

Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Муртазин Камса Давлетбаевич

Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова
<
Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова
>

Диссертация - 480 руб., доставка 10 минут, круглосуточно, без выходных и праздников

Автореферат - бесплатно, доставка 10 минут, круглосуточно, без выходных и праздников

Муртазин Камса Давлетбаевич. Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова : Дис. ... канд. филол. наук : 10.01.02 : Уфа, 2005 149 c. РГБ ОД, 61:05-10/604

Содержание к диссертации

Глава первая.

Жанровые особенности башкирской исторической прозы 16

Глава вторая.

История и судьба народа в романе «Кинзя» Гали Ибрагимова 54

Глава третья.

Художественные особенности романа «Кинзя» Гали Ибрагимова 91

Заключение 126

Библиография  

Введение к работе

Нафис эзэбивтте тарихи тема утэ мепим панала. «Атай-олатайзар даны менэн рорурланыу кэрак кенэ тугел, был хатта бик мепим Ъем мотлаК", - тигэн у? заманында А.С. Пушкин. Унын ошо алтын пуззэре эле лэ узенен эпэмиэтен юралтмаган. Тарихи эсэр, беренсенэн, тарихты танып белеузв оло епэмивткв эйэ булпа, икенсенан, йзш быуынды патриотик рухта тэрбиэлауе менан киммат. Тап ошо мэсьелэгэ иртибар итеп С.Петров былай тип яза: «Тарихи уткэнде художестволы пынландырыу донъя эзебиэтенде мепим урын тота. Эзэбиэткэ Караганда тарих фэне тарихи уткэнде таране ре к пем анырырак кэузэлэндерэ пымак. Шулай за унын был сифаты азырак. Тарих фэне айырым кешелвр язмыштарын пурэтлэргэ ынтылмай»/63,5/. Художестволы езебиет тарихты образлы пынландырыуы менэн ота, укыусыга ТОЙРО-кисерештэр аша кесле тэьсир ите. Шура ла М.Горький «ысын тарихты тарихсы тугел, э язьіусі і яза», /56, 475/ тип бапалауы менэн хаклылыр за. Тэнкитсе В.Г.Белинский дейем эзэбиэттен елгереп етеуен тарихи эсерзэрзен эшленеше пэм усеш ки меле не бэйлей.

Тарихи теманык езебиэттэрзэ удеш узенсэлектэре терле. Бер азебиэтте ул иртерэк елгерпе, икенселэрзе сарыштырмаса Иукрарак куренеш. Пекин нисек кене булмапын hep халык узенен тарихын килер быуынра тапшырыуза унайлы алымдар эзлэгэн. Бе? беген башкорт эзебиэтенде ге тарихи жанр усешендэ ун пигезенсе пэм егерменсе быуат араЬына ти ге зле к билдепе куя алмайбыз. Сенки уларза зур тарихи айырма паклана, вакыт пэм дэуер башка. Хэзерге башкорт эзебиэтенде тарихи роман жанры формалашып активлашпа, ун пигезенсе быуатта романдын булмауы тарихи жанр усешмэген тиген пуз. тугел. Роман жанры узенде взебиеттен барлык мемкинселектэрен тупларан, ул элеге осорза тарихи уткендврзе тулы пем теуел яктыртыуза кулай форма тип табылды. Ул шунын менан тарихи жанр усешенде янылык булды.

Эдабиэт тарихына куд палгіак, шул асыклана: 6opoHFo осордан алып тарихи жанр усеше хаі.ьіктьік йэшау рэуеше, дейем мадени хэле Ьем сэйэси шарттар менен бейле. Шуга куре тарихи тема усеше едебиэтта hap сак бер терле гене була алмай. Уткэн халык тормошонон фажигэле Ьем капарман биттерен яктыртыуда эдэбиэттек уд юлы - hep осор есен уртак жанр формалары булган. Эгэр боронорак ядма вдабиеттв тауарих жанрынын кин таралыуы дейем терки халыктарынын уртак мэдэни бэйлэнештэрен тедмерлвтгю, «тарихи» термины менэн билдэлэнгэн халык ижады елгелере уд сиратында милли якты HbiFbipak ангарта.

Шyныhын да истэн cbiFapbipFa ярамай: ядыусы hep сак гтйланмыш алдында тора. Бер ocpoga тауарих жанры Иэм тарихи кобайыр, икенсе осорда тарихи Драма, есенсе осрда тарихи роман еудемлешеуе едвбивттв гшйланмыш пpoблeмahы менэн бейле.

Халыктын йэшэу рэуеше heM мэдени кимеле hep сак эдвбиеткв тэьдирле, hep деуер есен хае жанрдар булыуы heM улардык билдэле тарихи шарттарда йешэудэн туктауы мемкин. Хвдерге осорда роман жанры адэбивт удеше heM елгереу KypheTKece бyлha, борон кенсырыш халыктарында тарихи уткендэрде теркэй барыу функцияЬын тауарих heM шэжэрэ жанрдары башкарган. вдеби жанр - тарихи категория, ул бипдвле бер осорда еудемлэшЬэ, икенсе осорда тормоштан кысырыкланыуы ихтимал. Месвлэн, тарихи теманык едвби-функциональ жанры тауарих XIX быуатта шундай ядмыш кисерде heM йэшэудвн туктаны. Был жанр уденен вaзифahын едебиетте тарихи очерктарга, тарих фенене тапшырды.

Тарихи жанр удешенде ауыд-тел эдабиете айырым иггибарра лайык. Сэсэндэр ижады на дейем кудэтеу ягіаранда, улардык репертуарында ла пиделерлек удгерештер булды. БоронFO жанрдардык береЬе кобайырдык юрала биреп куйыуы шулай ук XIX быуатка тура киле. Был осорда поэтик фекерлеу елкеЬендэ лидерлык, эстафета реуешендэ кобайырдан йырра куса, кобайырсы-сесендерде йырсы-сеендэр алмаштыра/61,15/. Башкорт йыр тарихынын «алтын быуаты» булг н был осорза йыр-риуэйэттерзе, легендаларза 1812 йылиы Ватан пугышындагы халыктын капарманлыгы, уй-кисерештэре ысын романдарга торошло caFbiy асып бирелген. Шуга курв эзэбиэттэ тарихи тема усешен унын ауыз-тел эзэбиэте, халык ижадынан тыш ейрэнеу мемкин тугел. Был узе ук ысынбарлыктан ситлэшеу булыр, тарихи тема усешен анлау-анлатыузы купкэ ярлыландырыр ине.

Хэзерге башкорт тарихи прозапы хакында пуз алып барганда унык узенэ тиклемге бай традицияларга нигезлэнеуен белеу мегіим., Тарихи жанр удешеше, унын hep осорза яны куренештэргэ эйэ була барыуы пэм жанрзын узенэ гене хае булран мэсьэлэларе асыклана. Эзвби-тарихи, взэби-теоретик белем базапы берзвй был жанр ы Дврвд анлауга мемкинселек бира. Рилми эштен айырылрыпыз бурыстары булып башкорт взэбивтендэ тарихи тема торошона байкау пэм хэзерге тарихи прозала эуземлешкэн тарихи роман жанр тэбигэтен асыклау тора.

Хэзерге эзэбиэттэ роман кин таралган жанр булып панала. Донъя эзэбивтендэ унын бай тематик терзэрен heM жанр формаларын билдэлэйзэр: фэнни-фантастик роман, сатирик роман, гаилэ -кенкуреш романы, тарихи роман, философик роман, роман-эссе, роман-эпопея П.6./40, 272-277/. бзэбиэтте anFa сыгыуы унын жанр тэбигете менэн анлатыла. В.Г.Белинский роман турапында бы лай язган: «Ул поэзиянык ин кин heM 6apbihbiH да у? эсенв ала торгуй тере: унда талант у$ен бик иркен гшзэ. Унда поэзиянык бетен башка терзэре берлвше - узе Ігуретлаган BaKHFa хакында авторзын хислэнеуе буларак лирика ла, алынган характерзарзы acbipFa мэжбур итеусе ик асык heM рельефлы сара буларак драматизм да була. Башка жанрзарга ят булган сигенеу, фекерлэу, дидактика роман пэм повеста законлы урын алырга мемкин» /52,802/. Совет осоронда тарихи темала драманан эпик кола ел ы есерзер ижад итеуга жанр куевгилеше романдын универсаль heM кулай" форма булыуы менэн анлатыла. Эзэбиэт рилеменде тарихи роман жанры пэм тарихилык буйынса фекерзэр, кузэтеузэр, тикшереузэр шуны курИэте:

1. Донъя эзэбиэтендэ тарихи роман жанр тэбигате, унык жанр узэнселоктэре турапында уйланыйдар, был жанрзы терге еусе Вальтер Скотт, А.С.Пушкин, О.Бальзак кеуек я?ыусыларра кайтып Кала /63, 5/.

2. Рус тарихи романынык башы итеп А.С.Пушкиндын «Капитан кызы", Н.В.Гоголдек"Тарас Бульба" Ьы исеплэнэ/68, 38-49/.

3. XX быуаттын утыдынсы йылдарында рус совет эзэбиэтендэ тарихи роман жанры формалаша /34, 114/,

4. Уз ан быуаттык утызынсы йылдарында ижад ителгэн тэуге башкорт романдары тарихи-революцион тематикалы булды /48,21-22/.

5. Башкорт тарихи прозапында Р.Ибрапимовтын "Кинйе" эсере беренсе унышлы тарихи роман /34,114/.

6. Тарихи-революцион пэм тарихи романдарз» бер-берепенэн айырып KapapFa ярамай, сенки тарихи-революцион роман тарихи романдык тематик тере булып тора / 74,7 /.

7. Эзэбиэт рилемендэ тарихи роман жанры, тарихилык мэсьэлэпе буйынса тикшеренеузэр Ю. А. Андреев, А.И. Пауткин, С.М.Петров, М.Б.Храпченко, М.И. Кузнецов, СИ. Кормилов, Я.И. Ахундов, Х.Э.Эшрэфжанов, Э.И. Харисов, 9.Х. Вахитов, F.B. Хесэйенов, Р.Н. Байымов хезматтаренда бара.

Башкорт эзэби тэнкитенде тарихи эдерзэргэ Карата тейешле бапалар у? вакытында эйтела бар?ы Айырым жанрзар?ы тикшереу берлегендэ, яз іусьіларз ін ижадына арналган монографияларза уларзын, эзэбиэттэ тоткан урыны билдалэнде. Лакин заман у?гэреу менэн рухи киммэттэрде якынан барлау, эзебиетте Кайтанан бапалау бурысы ла килеп бадты. Сенки сталинизм шарттарында, езэбиеттэ вульгар-социологизм кэсэйген осорза тарихи есэрзер миллатсел, реакцион тип бапаланды. Егерменсе-утызынсы йылдарза ижад ителгэн тарихи эсэрзэрзен кэмселектэрен кайтанан бапалау шулай ук беген мепим бурые булып Кала. h yHfbi йылдарза тарихи прозанын кесле усеше эзэбиэт рилемендэ якы проблем ала р Куйзы, Шундай мепим мэсьелелэрзец берепен езэбиэт белгесе М.Кузнецов: "Нигезендэ булран хэл - вак а, документ яткан эсэрзарзв хыял пэм факт нисбвте проблемапы кидкенлеште", /58, 31/ - тип билдэлэне. Коро документтар менвн гене эш итеу эле тарихи уткэнде образлы пынландырыу була алмай, табылран факттарзы бер епкэ те?еп cbiFbiy за нэфис езэбиэттен бурысы тугел. Н.В.Белинский ейрэткэнсв, факттарзык эгюмиэтен бапалай белеу - бына нимэ мепим икэн, Шуга ла художество дереслеге юрарылырына кутэрелмэген, ширриэтсэ ышандырыу. кесенэ эйэ булмаран тормош материалы л а СЭНРЭТ эсере булыура дэруэ итэ алмай тип искэртэ башкорт эзэбиэте тэнките/40, 55/.

Тарихи проза - ул бай фактик материалдарра нигезлэнгэн эзэбиэт. Документаллек - уныктеп курпэткесе, жанр узенсэлеге. hyHFbi йылдарза архив сыранактарына юл асылыуы, ижад ирке барлыкка килеуе -башкорт тарихи прозапы эуземлэшеузен сэбэптере. Хэзерге эзэбиэттэ документты художестволы уэлэштереузен. яны осоро башланды. Эзэби тэнкит хаклы реуештэ ошондай узгерештврде, документаль прозала якы ижад ысулдарын тубэндегесэ курпэтэ:

1. Тарихи сыранаКтар нигезендэ, тарихи езэбивт талаптарына ярашлы реуештв ижад итеу;

2. Тарихи фактты тулыпынса уйдырмара кусереу;

3. Тарихты асыклау, тарихи факттарзы тикшереу есен э?еби ижад ысулдарын файзаланыу;

4. Тарихи факт нигезендэ хел вакиранык тулы картинаИы терге?еу;

5. Детектив жанр талаптарынан сыгып ижад итеу;

6. Биографик езэбиэт канундары буйынса ижад итеу;

7. Художестволы публицистика алымы менен ижад итеу /36,151-152/..

Был хел узе ук хезерге тарихи прозапары йенлелек хакында пейлэй.

Барлык тарихсы-языусылар уткен хэл-вакираларзы тергезеузе тарихилык принцибы буйынса эшлей. Эммэ улар уз-ара ижад инидивидуаллеге, донъяра караштары пем тормош тэжрибэпе менэн айырыла. Улар?ык hep 6epehe билдэле едаби традицияны дауам итеп тема удешене ученее якылык едтэй. Мэсэлэн, М. Керимден «Салауат» трагедияпы шагир Кулы менэн я?ылран талантлы ижад урнэге. Эдэр тарихи фактКа нигезлэнгэн, языусы ижади хыял менэн документты яраштырыу пеземтэпендэ традицией тема пэм традицион образды юрары санрэнсе асып биреугэ елгэшкэн. Тарихи жанрзын йэнэ бер узенсэлеге шунда: документ пем ижади хыял нисбете месьэлапе. «Эзэби осэрзе «проетклауза» ижади ку аллауга мепим роль бирелэ» /71, 89/, - тип язды М.Б.Храпченко. Поэтик талантта ижади хыялдын айырылрыпыз булыуын В.Г.Белинский, Н.Г.Чернышевский, А.М.Горький, А.Толстой, Г.И.Ломидзе билдэлэне. Тарихи роман жанры турапында F-Хесэйенов: «Тарихи романдын жанр узенсэлеге тарихи хэл - вакигаларзы haM тарихи шахестэрзе документаль нигезле итеп гіуретлеу менен тарихи дередлекте художестволы дередлеккэ кутэрв алыура, тарихте СЭНРЭТ куренешенэ вйлендереу принциптэрене Иэм эстетик пызаттарына багланышлы», /34, 116/ - тигэн проблема куйзы 

БашКорт тарихи прозапы буйынса рилми-тикшеренеу эше алда билдэленгэн фекерзэрзэн cbiFbin ойошторола.

Рилми хеэмэттен максаты пэм бурыстары: Башкорт тарихи прозапы удешендэ айырым урын тоткан твуге башкорт тарихи романы Fann Ибрапимовтын «Кинйв) эдэренен тулы анализлау РИЛМИ эштек теп максаты булып тора. Бынын есен ошондай бурыстар куйыла:

- Башкорт эзэбиэтендэ тарихи тема удешенэ тулы байка у яИау.

- Унын осор?арын, жанр узеноэлектэрен пэм тема Fa хае месьелелерзе кузетеу.

- Тарихи проза жанрында F. Ибрапимовтын. «Кинйэ» эдэренен тоткан урынын билделэу. - Романдык тарихи нигеззэрен барлау, унда документ пэм ижади хыял нисбэте месьелапен асыклау.

- Эсэрзен теп темапын, идея-проблематикаИын гіем герой мэсьэлэпен асып биреу.

- Романдын художество узенселектэре, жанр форматіы пэм тел-стиль сараларын тикшереу.

Диссертацион эштен теоретик пем практик эпемиэте: h yKFbi вакытта эзэбуэт гилемендэ тарихилык проблема пына иггибар кесвйде. Был хэл тарихи йекметкеле эдэрзэр эуземлешеуе менвн бэйле. «Беэден кайпы бер тарихи романдарзы бик шартлы рэуешта гене тарихи тип атарра мемкин, сенки улар тулыпынса тиерлек фаразра, ижад фантазияИына королган, автор документтарзы тейешле кимэлдэ ейрэнмэгэн, укыусы есен яны факттар тапмаран, тарихи шэхествр, вакиралар менэн бик ирекле эш иткэн»,/58,95/ - тиген юлдар проблеманык кидкен тороуын дел и л лей. Бы н дай тенкитле сыгыштарзы башкорт эзэбиетендэ гене тугел, шулай ук башка эзэбиеттэрзэ лэ осратырра була/43, 46/. Мэсэлвн, Х.Эшрэфжанов «Я?ыусы пем тарих» исемле китабында татар тарихи романдарынын. тарихилыры акгіауьін бер нисэ тергэ булеп курпэтэ:

1. Хронологи к теуэлпезлектэр /анахронистик тер/.

2. Тарихи - географик теуэлпезлектэр.

3. FeuyMH - тарихи теуэлпезлектер/43, 29 - 44/.

Эзебиэт рилеменде эсердерзен тарихилык мэсьэлэпен тикшереу буынса хезматтар бар. Фольклорсы С.Галин гіунл г вакытта халык ижады елгелврендэ тарихилыкты тикшерзе. «Халык ижады эсерзерене, улар ниндэй генэ жанр формаЬында йэшэпэлер в, КайЬы FbiHa осорза сырарылпалар за, тарихилык хае», /12, 5/ - тип анлатты. Ул хезмэтендв терле дэуерзв барлыККа килген тарихи кобайырзар, йырзарзы, бейеттэрзе «халыктын поэтиклаштырылран тарихы» итеп таныны.

Тарихилык тешенсеґю турапында беген куп терле караштар йэшэй. А.И.Пауткин, М.Б.Храпченко, Г.Н.Поспелов, С.И.Кормиловхе мэттерендв фекерзэр бер-берепен тулыландырып, асыклап кила. Мэдэлэн, Х.Эшрвфжанов хезмэтендэ «тарихилык» тешенсэпенен ун биш терле МЭРЭНЭЛЭ таралыуын пыдык едтене ала. «Тарихилык - эдиптен /сэнрвтте ремумэн ал ранда, художниктен, тип ейтэйек/ фекерлэу у$енсэлеге... Типиклаштырыу ысулы элеге ниге$за рэмэлра ашырыла» /43, 8-/, - тип яда ул. Э бына Р. Бикбаев был мэсьелэге ошондай асыклык индерэ: «Тарихилык эзэбиэттэге тарихи темара FbiHa карылмай. Хикмет тарихи BaKMFaFa, шахес йэки документаль факттар хакында яз іу?а FbiHa тугел. Тормошто тари /і удеште байкау, вакираларра халык ядмышы кузлегенен, халык мэнфэрэте кузлегенен карау, образлы тарихи -фэлсэфэуи концепция булдырыу» /5, 93/.

Эзеби тбнкиттэ тарихилык тешенсэЬе турапында Караштар терле булран кеуек, тарихи роман жанры хакында фекерзэр берук тугел. Был хакта Р Байымов: «Тикшеренеуселэр билдэлэуенсэ «тарихи роман» терминынын берзэй анлатмапы юк» /46, 157/, - тип яда. Бер - берепен тулыландырып килгэн йэки капма - Каршы Караштарра Королган анлатмалар булыуын анрарта Ю.Андреев /44, 5/. Ошондай караштар арапында М.Кузнецовтаін жанрра биргэн анлатмапы HbiFbipak тап киле пымак : «Тарихи роман тарихи шэхес пэм тарихи вакиганы гіуретлаузе талап ите: языусы улардын замандашы булырра тейеш тугел, haM ин мелиме, пурэтленгэнден тарихилыры»/58, 29/. Был жанр ын заман темапына арналган романдарзан айырмапы шунда: ул уткан хэл-вакиралар пам узган двуер хакында Ьейлей, унын мепим талабы булып вакираларзын бай тарихи документтарра нигезленеуе тора /57, 337/. Урзв килтерелгэн караштар$ы кеуэтлэп F. Хесэйенов тарихи дередлектен художество дереслегене кутерелеуен Иы?ык естенэ ала Ьэм тарихи роман мг/нэн тарихи очерк, роман менен РИЛМИ эш араларында сиктерзен юйылмауын азарта /34, 116/. Эзербайджан эдэбиэтендэ тарихи роман жанрын ейрэнеусе Я.Ахундов уд сиратында тарих пэм тарихи роман поэтикапын, гемумэн, роман жанрынан айырып карамасКа сакыра /45,43/.

Тарихи прозала айырым урын алып торран Р.Ибрапимовтын «Кинйэ» эсере башкорт тарихи романынын формалашып етеуен танытты, милли роман удешенэ тос елеш индерде. Был эсэр тарихты документаль ерлектэ художестволы сагылдырыу, пурэтлэнгэн заманды тарихи, социаль, этнографик, психологик, этик яктан терен тасуирлауы менэн юрары урнэк кимелене эйэ. Рил ми эштец эпэмиете шунда; тарихи проза жанры усешен кузэтеу heM анык бер эсэрзе анализлау йунвлешенде хэдерге осорза вуземлешкен башкорт тарихи романын тулы ейрэнеугэ юл асыу.

Рилми-тикшеренеу хезмвте башкорт эдебиэте курсы буйынса юрары Иэм махсус укыу иорттарында, мэктэптэрзэ кулланыура яраклы. Унык буйынса тубэндэге мэкэлэлэр басылып сыкты:

1. Эзлэгандэр, тапкандар // Башкортостан укьітьіусьігіьі.-1997. № 4.

2. Маякгіьіз да юл яддырмас //Башкорттостан укытыусыпы,-1995. № 12. 29-30-сы биттер.

3. F.H6pahHMOBTbiH «Кинйэ» романында сесен образы// Башкортостан укытыусы.-1998. № 5. 33-35-се биттэр.

4. Тарихи прозала сасэндэр образы // Ватандаш. - 1999. № 1. 68-73-се биттэр.

5. Тел - ул хэпыктын. узенселекле хэтере// Башкортостан

укытыусыпы.- 2000. № 2. 62-64-се биттэр.

6. Башкорт эзэбиэтендэ тарихи тема гіам унын теп проблемалары

//Ватандаш. - 2002. № I. 120-131-се биттэр.

7. Р.Ибрапимовтын «Кинйэ» романынын художество узенселектэре// Аридел. - 2002. № 6. 145-147-се биттер.

8. Р.Ибрапимовтын «Кинйе» романынын тарихи ни гейзере// Тебек-ара фенни конференция материалдары..-Силэбе. 2003. 52-63-се биттэр.

9. Башкорт эзэбиэтендэ Салауат Юлаев образы// Салауат Юлаев Кенъяк Уралда 1773-75 йылдарзагы Крэдтиэндэр Ьугышы етексегіе.

ФЭННИ-РЭМЭЛИ конференция материалдары...-Силэбе. 2004. 42-46-се

биттэр,

10. Барлык рилми-тикшеренеу эштен гіеземтегіе булып «Башкорт тарихи прозаґіьі» ти ген махсус курс программны пэм методик кулланма эзерлэнде / Силабе дэулэт университеты. 2001. -24 бит /.

Проблеманын ейрэкелеу дэрэжэпе: «Кинйэ» романы донъя куреу менэн йемриэтселектен иртибарын яуланы. Р.Эхмэтов тарафынан урыд теленэ тержемэ ителде. Роман буйынса Башкортостанда кинофильм тешерелдв. 1983 йылда ошо китабы есен Р.Ибрагіимов Республиканык Салауат Юлаев исемендэге премияЬына лайык булды.

Башкорт тарихи прозаЬы буйынса пун/ы йылдарза эзэбит белгестеренен, тэнкитселэрзен гіам языусыларзын мэкэлэлэре ваКытлы матбуратта йыш курене. Теуге башкорт тарихи романы - Р.ИбраІїимовтьін «Кинйа»гіе бадылгас та белгестэрзен иггибарын йэлеп итте. Романдын Кайпы бер узенсэлектарен тикшереуге арналран ошондай мэкалэларзе курпатергэ мемкин: F. Хесэйенов едэрзен беренсе китабы сырыу менэн тэуге Ьуз ейтте /34, 112-118/, Р. Байымов тауге башкорт тарихи романдары берлегенде караны /46, 156-157/, Э. Вэхитов эдэрзен стиле heM герой проблемапына тукталды /54, 300/, F. Рамазанов темапы пэм жанр формагіьіна игтибар итте /26, 103-116/, Г.Гереева романдын милли колоритына дейем кузетеу яЬаны /17, 87-94/ . Ошондай ишле гена cbiFbiuiTap булыуына карамадтан был эсер элегэ эзэбиэт гилемендэ тулыпынса ейрэнелмеген.

Эзэбит гилемендэ тарихи есарзврзе анализлагай, улар хакында гіуз йереткен шундай хезмэттэр бар: Э.Харисов «Пушкин едерзэрендэ башкорттар» /1939/, А.Вэхитов «Башкорт совет романы» /1978/, А.Вехитов «Башкорт прозапынын жанр и стиле» /1982/, Р.Байымов «Жанрзын язмышы» /1984/, М.Рэйнуллин «Башкорт драматургияЬынын усеу юлдары»/1985/ , М.Хэмизуллина «Баязит Бикбай ижады» /1987/, М.Минпажетдинов «Кэл-эмендэ Кедрэт бар» /1995/, С.Галин «Тарих пэм халыК поэзияпы» /1996/ Шулай ук был исемлеккэ "Башкорт эзэбиэте тарихы" буйынса яэылган алты томлы коллектив хезмвтте едтэрга була. Лэкин элегэ тарихи проза торошон, тарихи роман жанры уденсэлектврен h8M башкорт эзвбивтендв дейем тарихи тема удешен махсус ейрэнеугэ барышланран хезмэттер юк.

Диссертациянын ЯНЫЛЫРЫ: Рилми эштв тэуге тапкыр башкорт эзэбиэтендэге тарихи жанр торошона кузэтеу узрарыла. Уны к удеш этаптары пэм жанр кусегилеше билдэлэнэ. Узган быуаттык етмешенсе йылдарында барлыКка килгэн тарихи проза жанрынык эзэбиэттэ традицион куренеш бугыуына бадым япала. Ошондай бай тарихи тема традицияпы нигезендэ Р.Ибрагіимовтьін «Кинйэ» романы ижад ителеуе исбатлана. Романдын бай фактик материалдарра нигезлэнеуе, документ менэн ижади хыял нисбэте месьэлэИе, документтын утегэн функицияпы гіем ижад ысулдары курЬэтелэ.

Диссертациянын структурапы: Рилми эш инеш, ее булек, йомгаклау Иэм кулланылран эзэбиэт исемлегенен тора. Беренсе булеге «Башкорт тарихи прозаЬынын жанр узенселектэре», икенсе булеге «Рели

Ибрапимовтын Кинйе романында тарих пэм халык язмышы», есенсе булеге «Романдын художество узенсэлектэре» тип аталды. Й ом Fa клауза эшкэ пыгымта япала h6M ошо тема буйынса артабан РИЛМИ тикшеренеу мемкинселектэре билдэленэ.  

Похожие диссертации на Башкирская историческая проза и роман "Кинзя" Гали Ибрагимова